Het Stationshuis is het voormalig Station Huis ter Heide. Een station dat lag aan de, niet meer bestaande, spoorlijn Bilthoven-Zeist. Deze lokaalspoorweg werd in 1901 geopend; circa 10 meter van dit spoorwegtracé is hersteld en ligt inmiddels weer voor het Stationshuis. Op dit tracé reed de Nederlandschse Buurtspoorweg Maatschappij; het logo van de NBM is ingegraveerd in de haardschouw die origineel bewaard is gebleven en nog steeds De Wachtkamer van het Stationshuis opsiert.
Waar het Stationshuis staat, kruiste de spoorlijn de Amersfoortseweg, die toen nog een smalle maar wel drukke weg was. Bij deze spoorwegovergang werd in 1902 een dienstwoning voor de stationschef gebouwd. Met daaraan vast een overdekte wachtruimte voor de reizigers, de ruimte die in het Stationshuis nu “Het Perron” heet.
De spoorlijn Bilthoven-Zeist was in die tijd een drukke lijn. In het jaar 1901 werden ongeveer 70.000 reizigers over dit spoor vervoerd. Het station was een populaire overstapgelegenheid van de trein op de tram of bus en omgekeerd. De oorspronkelijke wachtkamer werd daarom te klein en zo werd in 1911 ook het woonhuisgedeelte in gebruik genomen als station. De dienstwoning werd daarmee een volwaardig stationsgebouw in de omvang zoals het nu ook is.
Het werd steeds drukker op de lijn. In 1912 werd de spoorlijn tussen Bilthoven en Zeist zelfs verdubbeld en in 1914 werd bij Station Huis ter Heide ook de tramlijn Zeist-Amersfoort (via Huis ter Heide) geopend. Tussen 1906 en 1927 lag er bovendien een militair spoor, het Geniespoor dat het militaire Kamp van Zeist met Station Huis ter Heide verbond. Daarnaast was er druk goederenvervoer op de spoorlijn Bilthoven-Zeist; het stationsemplacement werd hiervoor een aantal keer vergroot.
Toch werd Station Huis ter Heide langzaamaan door de tijd ingehaald. Na de Eerste Wereldoorlog werd het vervoer via bus, auto en vrachtwagen steeds populairder. Het personenvervoer via het spoor liep drastisch terug en werd uiteindelijk op de lijn Bilthoven-Zeist in 1941 stopgezet. Het goederenvervoer op deze lijn stopte in 1972.
Nadat het stationsgebouw zijn stations functie had verloren, werd het een horecagelegenheid. Van 1943 tot 2015 stond het stationsgebouw bekend als Café Spitfire. Lange tijd was dit een belangrijke en bekende ontmoetingsplaats voor de in Huis ter Heide gelegerde Amerikaanse militairen, die werkten op de voormalige Vliegbasis Soesterberg. Daar is tegenwoordig het Nationaal Militair Museum gehuisvest.
Nadat het pand vanaf 2015 in verval dreigde te geraken, werd er in 2019 begonnen met de restauratie. De initiatiefnemer van dit aanzienlijke project was vastgoedondernemer Henk Dissel. Als kind stapte hij er zeker eens per week bij een machinist in de cabine, om het laatste stukje naar zijn huis in hartje Zeist, per trein te kunnen afleggen. Na een grondige restauratie ziet station Huis ter Heide er weer net zo uit als vroeger. In 2020 werd de renovatie uiteindelijk voltooid en werd de eerder genoemde 10 meter spoorlijn aangelegd om het oude tracé in ere te herstellen.
Vanaf 2021 heet het gebouw het Stationshuis; een naam die refereert aan de voormalige dienstwoning, later Station Huis ter Heide. Op de herplaatste spoorlijn staat sinds 14 juli 2020 een markante locomotief van het type Sik, nummer 329.
Bronvermelding:
– R.P.M. Rhoen / Het geheugen van Zeist
– Wikipedia